Naczelna Rada Adwokacka przekazała do ministerstwa sprawiedliwości opinię do projektu rozporządzenia ministra sprawiedliwości zmieniającego rozporządzenie w sprawie stawek za czynności adwokackie oraz do projektu rozporządzenia ministra sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. W piśmie NRA apeluje o dialog z ministrem sprawiedliwości w celu wypracowania rzetelnego i uczciwego projektu dotyczącego wynagrodzenia pełnomocników i obrońców wyznaczonych z urzędu. Jednocześnie w całości negatywnie opiniuje obecny projekt.
- Aktualnie konstruowane projekty obu rozporządzeń nie proponują zmian systemowych, a jedynie powielają błędy poprzednich rozwiązań. Nie uzależniają wysokości wynagrodzenia od skomplikowania sprawy. Jedynie obniża się, i tak bardzo niskie, kwoty zwrotu kosztów lub wynagrodzenia pełnomocnika tłumacząc to niskimi zarobkami społeczeństwa. Tymczasem przeciętne stawki adwokackie w Polsce należały już w 2007 roku do najniższych w Europie, zaś po reformie naboru na aplikacje prawnicze oraz gwałtownym, skokowym wzroście liczby adwokatów i radców prawnych jeszcze znacząco spadły ze względu na skokowo zwiększoną podaż. – czytamy w opinii.
NRA zwraca między innymi uwagę, że problem związany z proponowanymi zmianami, wbrew uzasadnieniu projektu, nie dotyczy wysokich wynagrodzeń adwokackich, a jest problemem prawa każdego człowieka do sądu i do fachowej pomocy prawnej. Adwokaci przypominają, że w przypadku pomocy prawnej udzielanej z wyboru to strona ponosi koszty zatrudnienia wybranego adwokata. W sytuacji gdy wygra spór, niezależnie od stopnia jego długotrwałości i skomplikowania, uzyska wyłącznie zwrot kosztów według stawki określonej przez ministra sprawiedliwości. Zdaniem NRA w sprawach z wyboru powinna być odpowiedzialność strony za wynik postępowania nie tylko w zakresie opłat sądowych, ale również w zakresie wynagrodzenia adwokackiego.
Adwokaci przypominają też, że zmiana stawek dokonana w 2015 roku była pozorna. Mimo dokonania podwyżki o 100%, rozporządzenie wskazywało, że sądy mają zasądzać 50% podwyższonej stawki. Wskazują też, że w 2015 roku na sądową pomoc prawną została wydatkowana kwota 106.626.876,04 zł (mimo zapreliminowania na rok 2015 206 milionów złotych). W związku z czym problemem nie jest brak środków na pomoc prawną, a ich niewłaściwe wydatkowanie.
NRA proponuje przyjęcie jednej, kompleksowej ustawy regulującej w sposób przejrzysty zasady wynagradzania adwokatów, zarówno na etapie nieodpłatnej pomocy przedsądowej, jak i sądowej w sprawach z wyboru i z urzędu.
Ponadto NRA postuluje dokonanie przeglądu i ujednolicenie przesłanek pomocy przedsądowej i sądowej.
W opinii podkreślono również, że wynagrodzenie adwokata zasądzone przez sąd jako pełnomocnika czy obrońcy z urzędu musi być adekwatne do nakładu pracy, nie zaś uzależnione jedynie od wartości przedmiotu sprawy czy faktu, że w postępowaniu karnym w danej sprawie prowadzone było śledztwo czy dochodzenie, bez uzależnienia wynagrodzenia chociażby od liczby czynów objętych sprawą.
