• Do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w dniu 18 lipca 2022 r. trafiła opinia Naczelnej Rady Adwokackiej w przedmiocie skarg pacjentów Krajowego Ośrodka Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym w Gostyninie przeciwko Polsce.
• Naczelna Rada Adwokacka zwróciła uwagę na szereg problemów prawnych związanych z funkcjonowaniem KOZZD.
• Komisja Praw Człowieka przy Naczelnej Radzie Adwokackiej, która opracowała opinię, przy jej tworzeniu zaangażowała zespół osób, który pozostawał w kontakcie z Biurem Rzecznika Praw Obywatelskich oraz adwokatami, będącymi pełnomocnikami pacjentów KOZZD.

 

Zgodnie z chronologią przyjętą w skargach (J.R. przeciwko Polsce, nr 43562/17; W. przeciwko Polsce, nr 43562/17; A.W. and W. przeciwko Polsce, nr 43691/18 i 9173/21; J.T. przeciwko Polsce, nr 74254/17, Ł.K. przeciwko Polsce, nr 20228/19) i sposobie komunikacji spraw Rządowi Rzeczpospolitej Polskiej przez Trybunał, opinia skoncentrowała się na kwestiach związanych z możliwymi naruszeniami art. 3, 5, 8 Konwencji. Naczelna Rada Adwokacka przestawiła również uwagi dotyczące funkcjonowania KOZZD w świetle praw zagwarantowanych art. 6 Konwencji.

W opinii zwrócono uwagę na szereg problemów m.in. związanych ze sposobem kwalifikacji pacjentów KOZZD i przyznaniu placówce statusu jednostki leczniczej, a nie penitencjarnej.

Regulacja ustawowa, powołująca KOZZD do funkcjonowania, ma charakter blankietowy i nie wyczerpuje zagadnień dotyczących przebywania na terenie tego Ośrodka. Gros zagadnień zostało pozostawione regulacjom przepisów wykonawczych bądź wewnętrznych, takich jak Regulamin KOZZD, wprowadzany przez jego dyrektora. Mimo to, obowiązujące regulacje nie zapewniają nawet tak minimalnych warunków, jak w przypadku odbywania kary pozbawienia wolności, a adwokaci podnoszą, że klienci zwracają uwagę na fakt ich nieprzestrzegania.

Jednym z największych dostrzeganych problemów KOZZD pozostaje przeludnienie, co podkreślają właściwie wszyscy adwokaci, z którymi NRA skonsultowała się w toku przygotowywania opinii. Zwrócono również uwagę na problemy dotyczące rotacji pracowników czy warunków odbywania terapii.

NRA zauważyła, że na podstawie przepisów ustawy z 22 listopada 2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób, dochodzi do faktycznie bezterminowego pozbawienia wolności osób skierowanych do KOZZD w Gostyninie na podstawie postanowienia sądu cywilnego, mimo że charakter ośrodka mającego uchodzić za leczniczy jest tożsamy z rygorem zakładu karnego, przy jednoczesnym pozbawieniu jego mieszkańców prawa do obrony. Sam fakt odpowiedniego stosowania przepisów procedury cywilnej w stosunku do osób odbywających karę pozbawienia wolności istotnie wpływa na ich sytuację procesową.

NRA podniosła, że na rożnych etapach może dochodzić do arbitralnych rozstrzygnięć w sprawach osób przebywających na terenie Ośrodka, podczas gdy istnienie zabezpieczeń przed arbitralnym działaniem władz publicznych jest jednym z filarów demokratycznego państwa prawnego.

„Podejmowanie działań wobec osób z zaburzeniami psychicznymi wymaga podjęcia systemowych rozwiązań, które zrealizują standardy ochrony praw człowieka” – podkreśla adw. Natalia Klima-Piotrowska, przewodnicząca Komisji Praw Człowieka Naczelnej Rady Adwokackiej – „W naszej ocenie aktualny stan prawny wymaga zmian”.

Opinię przygotował Zespół w składzie: adw. Małgorzata Mączka-Pacholak i adw. dr Anna Wilińska-Zelek (Członkinie Komisji Praw Człowieka przy NRA), adw. dr Piotr Karlik, adw. Mateusz Bogacz oraz Konrad Nowicki.

Podkreślić należy, że NRA już w 2013 r. identyfikowała ryzyka naruszenia konstytucyjnych i międzynarodowych standardów ochrony praw i wolności jednostki w związku z zainicjowaniem prac nad ustawą  o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób. W tej sprawie przedłożono opinię w toku konsultacji społecznych (pobierz dokument )